نقش مالیات بر ارزش افزوده در مدیریت مصرف کالا

درآمد دولت‌ها به دو گروه درآمدهای مالیاتی و درآمدهای غیرمالیاتی تقسیم می‌شود. نقش و جایگاه درآمدهای مالیاتی در مقایسه با درآمدهای غیرمالیاتی و سایر منابع درآمدی، در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه، اهمیت بیشتری دارد. به عبارتی دیگر، زمانی که ما این منبع مهم را با سایر منابع درآمدی مقایسه می‌کنیم، به این نتیجه می‌رسیم که هر چه سهم مالیات‌ها در تأمین مخارج دولت بیشتر باشد، آثار نامطلوب اقتصادی کمتر خواهد شد
مالیات بر ارزش افزوده از جمله مالیات‌های نوینی است که پس از جنگ جهانی دوم در کشورهای اروپایی وضع شد. این نوع مالیات، رایج‌ترین و پذیرفته‌ترین مالیاتی است که دولت و شهرداری‌ها، برای تأمین هزینه‌های خود دریافت می‌کنند و نوعی مالیات بر مصرف است. قانون مالیات بر ارزش افزوده که توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد، گامی برای حرکت شهرداری‌ها، به سوی درآمدهای مالی پایدار و همچنین شفاف‌سازی نظام اقتصادی کشور خواهد بود
مالیات بر ارزش افزوده، تجربه ای موفق در کشورهای توسعه یافته را پشت سرگذاشته و هرچند زمان زیادی از حضورش در نظام مالیاتی ایران نمی گذرد اما توانسته در اقتصاد کشور جایگاه خوبی را به دست آورد
کشورهای جهان در طول سال های اخیر از مالیات بر ارزش افزوده به دلیل کارآیی آن در افزایش درآمدهای دولت استقبال کرده اند. مالیات بر ارزش افزوده بخش مهمی از درآمد کشورهای اروپایی یعنی روی هم 13 الی 23 درصد از درآمدهای سالانه را تشکیل می دهد و یک درصد افزایش در نرخ مالیات بر ارزش افزوده به طور معمول منجر به یک درصد کاهش در سطح کل مصرف در کوتاه مدت و به کاهش بیشتری حدود 60درصد در دراز مدت می انجامد و تحقیقات نشان داده است که این نوع از مالیات باعث شده حداقل در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، مردم به مصرف کمتر و پس انداز بیشتر روی بیاورند.
اگر بخواهیم شناختی اجمالی از مالیات بر ارزش افزوده ارائه دهیم، می توان گفت مالیات بر ارزش افزوده مالیات غیر مستقیمی است که مصرف کننده (خریدار) آن را به همراه بهای خرید اجناس و خدمات می‌پردازد و دریافت کننده (فروشنده) موظف است مقدار مالیات دریافتی را به خزانه دولت واریز کند. از آنجا که خود فروشنده نیز ضمن خرید اولیه، چنین مالیاتی را پرداخته ولی مصرف کننده محسوب نمی‌شود، این است که او حق دارد کل مالیات‌های ارزش افزوده پرداختی خود را از کل مالیات بر ارزش افزوده های دریافتی کسر کرده و مابه تفاوت را به دولت بپردازد. در واقع این مالیات بر پایه مصرف اخذ و وصول می شود و به همین دلیل می تواند راهکاری بر اصلاح الگوی مصرف باشد.
مالیات بر ارزش افزوده می تواند علاوه بر تامین درآمد دولت، در خصوص مصرف گرایی بی رویه نیز نقش بازدارنده ایفا کند. این مالیات نوعی مالیات بر مصرف است و از مصرف کننده نهایی دریافت می شود . افرادی که از کالا و خدمات بیشتری استفاده می کنند، مالیات بیشتری پرداخت خواهند کرد. بنابراین هر چه مصرف خانواده ها بیشتر باشد، مالیات بیشتری را باید بپردازند، البته برای کاهش فشار بر قشر کم درآمد، بخشی از کالاهای مصرفی که عمدتا کالاهای اساسی هستند و در سبد خانوار جای می گیرند، از مالیات بر اررش افزوده معاف شده اند و در حقیقت کسانی که درآمدهای پایین دارند، از آنجا که بخش بزرگی از درآمدشان صرف خرید این نوع کالاها می شود از مالیات معاف می شوند. بنابراین معافیت برخی کالاها و اعمال این مالیات بر سایر کالاها و خدمات در مراحل مختلف تولید و توزیع، الگوی مصرف جامعه را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث بهبود الگوی مصرف در جامعه و کاهش میل به مصرف گرایی، خصوصا در مورد کالاهای لوکس و غیرضروری می شود

منبع:سازمان امور مالیاتی کشور